Mizo Hnam Inpumkhatna (Lusei leh Mizo)

31/03/2011 16:07

- Dr.Lalchhuanawma Tochhawng

Lusei leh Mizo hi thuhmun emaw kan ti thin a. Lusei leh a behbawm chauh Mizo emaw ti tlat kan awm bawk. Hei hian kan hnam inpumkhatna a dal nasa hle a, tihdanglam a hun e. Zo Khawthlir lehkhabu (by C.Chhuanvawra) hian Mizo kan tih hian enge a huam chin chiang takin min hrilh a. Han sawi belh ve ka châk a, a thuziah behchhanin ziak nghe nghe ila a chiangin ka ring.

Mizotawng hmang chauh hi Mizo an ni em? Ralte theuh theuh, Lai theuh theuh, Hmar theuh theuh, Paite theuh theuh, a then Mizo kan ti ang a, a then Mizo kan ti lo dawn a; awmzia a nei thei lovang. Chutih laiin Mizorama piang Mizotawng chauh thiam tam tak chu Mizoah kan chhiar hlei thei lo va. America rama awm Mizotawng thiam mang lo tam tak chu Mizo kan ti lo thei si lo.

Miin a pianpui tawnga hman hian tumahin kan sawisel thei lo. Chhim lama ka awm laiin Aizawl nula pakhat chuan, “An inah han leng ila, anmahni tawngin an inbe zel a, ka ning,” a ti. Kan inah hian sap emaw, vai emaw, Mizotawng thiam hauh lo lo lenglut sela, kan chhungkuain saptawng emaw vaitawng emaw kan hmang nghal thut thei ang em? Chutiang khawpa hawi zau leh changkang chu Aizawlah hian chhungkaw engzat nge awm ang? Keimahni pawhin kan tih theih loh hi enga ti nge midang lakah kan phut thin? Mahni inchhung khura keimahni pianpui tawng ngei kan hman thu-ah hian sawrkar meuh pawh a inrawlh ngai lo.

Mizo hnahthlak zingah tawng hrang hrang a tam a, zai khata luantir theih ni sela chuan tawng hausa tak kan nei mai tur a ni. Mahse keini Mizotawng hmang inti-Mizo bik lutuk hian harsatna kan siam fo thin. Kum 1993 KTP khawmpui lianah khan Saiha atangin Mara tlangval kan palai tir ve a. A tawng thl

Lusei chauh hi Mizo an ni em? Mizo Bible-ah hian Mizo (Lushai) tiin an dah a. History of Mizo in Burma (By B.Lalthangliana) phek 37-para 3na-ah chuan “Mizo (Lusei) inti” tih tum hnih lai a lang a. Heng bakah Hmanlai Mizo Awmdan by Laithangpuia phek 4na te, Mizo History by V.L Siama phek riatna te han en ila, Lusei bak hi Mizoah an chhiar lo niin a lang tlat a ni. Lusei chauh hi Mizo an nih phawt chuan buai tur an va han tam dawn em! Ralte, Hmar,  Sailo, Chawngthu, Khawlhring, Khiangte, Fanai etc an tam luttuk. Tuna Aizawla mi langsar leh mi pawimawh tam tak hi Lusei an ni lo naa Luseiho aia an Mizo lohna a awm chuang lo.

1892 March ni 1-a R.B Mc Cabe ziahah chuan Mizo tih hian Pawi, Paihte, Hmar, Lakher, Ralte etc a huam tir a. Mc Cabe ziah hian Sailo lal khua leh tuite chauh lo pawh Mizo tih hian zau takin a huam tih a lang. (C.Chhuanvawra; Zo Khawathlir, phek 9-10)

Mizos : Society and Social Changes tih buah chuan Mizo tihin a huam chin a tarlang bawk a:
Lusei, Ralte, Hmar, Chawngthu, Pawi, Khawlhring, Khiangte, Chawhte, Ngente, Renthlei, Tlau, Pautu, Rawihte, Zongte, Vangchhie, Punte, Paite, Fanai pawi, Thahdo, Pangkhua, Lakher, Mawk with their many sub clans. (Dr Sangkima; Mizos : Society and Social Changes phek 3, para 5)’. Hengte hian kan rilrua kan ngaihtuah aiin Mizo tih hian a huam zau tih a tilang chiang hle.

Zoram Khawvel ziaktu chuan, “Mizo intiten Mizo hnahthlak thenkhatin Mizo intih an iaina chhan ber hmuh chhuah an duh chuan anni an indap hmasak a ngai a ni,” a ti a (L.Keivom; Zoram Khawvel 2,  phek 250, para 2). I han indap chhin ang u hmiang.

Kan rilru zim vang a ni thei em?
Mizoram hi a zim tehlul nen kan thinlunga Mizoram chin hi a la zim lehzual cheu mai a. Mi thenkhat thinlunga Mizoram chuan Tuirial chhak a thleng zo lo va, Tlawng thlang lam a kai zo hek lo. Hengho zingah hian lehkhathiam tak tak leh sakhaw hruaitu meuh pawh an tel miau avangin tihreh a harsa a ni.

Kan lehkhabute hian an huang an zauh hle a tul. High School kan kal laia kan zirtirtu pakhat chuan, “Zirlaibute hi an tha hlawm hlein a lang a, mahse Mizoram pum huap rilru atanga ziah a ni lo thin hi a pawi a ni. Aizawl pain Aizawl atangin a ziak a, ‘Khi tah, Saitualah khian,’ te a han ti a. Tuivawl chhaklama awm tan chuan chhiar dik ve theih a ni miah lo,” a ti thin a. Mizo History hming puin lehkhabu a chhuak nual tawh a, mahse Lusei History ni awm tak tak deuh vek an la ni hlawm. Mizo hnahthlak fun kim history bu kan neih te chu Mizoram pawna mite kutchhuak a ni deuh zel. Hei hian thuziak mite rilru pawh a la zauh tawk lohzia a tilang chiang hle. Mizo History leh Mizo culture, Lusei huang chhunga khung tlatna boruak zim tak mai hi tlansan a hun tawh hle.

Mizo tawng ngeia ziak, Mizo hnah­thlak fun kim History bu kan neih a hun tawh hle a ni lawm ni? Tuna a awm sa, mi rilru a ni lo lama hruai kawi thei chite hi a neitute hian an siam tha thei ang em? Mizo hnahthlak fun kim History hi school-ah zir ni se la. Mizo tawng subject-ah pawh Mizo hnahthlak tawng chi hrang hrang tun aia tam zir tel ni bawk se la. |awng tih hausakna a nih bakah inpumkhatna thlentu a ni ngeiin a rinawm.

Mizo hnahthlak tawng fun kim dictionary tha kan mamawh a, Zokhaw­thlir phek 95-98 nain a sawi ang hian thuziak mite ngei pawhin a tangkai zawng leh tawng tihausa zawnga Mizo hnahthlak tawng hrang hrang hman tam zir se kan hlawkpui hle ang.

Mizo inti, Mizotawng hmangtute hian Mizo hnahthlak zawng zawng len theihna tura kan rilru tih zauh a hun e. Mizo hnahthlak tam takin Mizo an intih hreh chhan hi zir chiang ila, a tihrehna ngaihtuah bawk ila, inpumkhatna lamah hma kan sawn ngeiin ka ring.

Thulakna: Vanglaini

 

Comments

Date 19/07/2014
By Emma Chuailopari
Subject Inpumkhatna

Ka pu, Nimin (18th July 2014) a lehkhabu "Thihna Rapthlak" i leisak kha ka ni a. Internet-ah ka zawng char char che a, ka beidawn hnuah hetah hian i thuziak ropui tak hmangin ka hmu ta hram che a. Ka va lawm tehlul em.

Hnam inpumkhatna thu, ka vei em em i rawn ziak a. Chhiar a nuam a, a ropui khawp mai.

Date 01/04/2011
By Zovihrahsel
Subject Mizo hnam inpumkhatna

I thu rawn ziak hi a tha ka ti khawp mai, MIZO ah hian hnam hrang hrang kan awm a, a khaikhawmtu chu MIZO tih mai kha ani a, mahse Mizorama mizo inti vetho thin kha hmun danga an hnam sawi letling ta daih mizo nih duh lehsilo te pawh hi enge a chhan ni ang aw, ti in ka ngaihtuah ve fo thin a, hengtepawh hian pipu thawnthu hran an lo nei nge? Kaninpumkhat leh nana Sawihona hun siam te pawh a la tha ang em? Mizote kaninpumkhat theih nana i hmalak mek ah duhsakna ka hlan a che.











ngaihtuah ni ta se, naupan laia thil hriat hi a chiang duh in theihnghilh a har bika a tha

Date 31/03/2011
By mamimualchin
Subject friendship

hnam inpumkhatna cung cang hi ka rilru a om reng thrin a ni a,a lomom in chhiar a manhla hle a ni... hetiang lam hoi hi i post leh hun lo naicang dn nia..ol da best..

 

Contact

Search site

 

 

NGAIHDAN

THU KAM HNIH KHAT


ShoutMix chat widget

 

TLAWHTUTE


counter globe

 

MIZO LEH ENGLISH THUFIAHNA

Freelang Dictionary
MIZO => ENGLISH :
ENGLISH => MIZO :

Whole word

 

ZOTUI THIANG WEBSITE

https://zotuithiang.webnode.com

 

ZOTUI THIANG GROUP(MAIL)

Google Groups
Subscribe to Zotui Thiang Group
Email:

 

ENG WEBSITE ATANGIN NGE HETAH?

 

MizoMizo Kan Nih Kan Lawm E